گرم نگه داشتن بدن در مناطق پر برف كوهستان

انجمن پزشکی کوهستان ایران:

 كوه نوردي و كوه پيمايي ورزشي است كه شخص را با شرايط آب و هوايي مختلف مواجه مي‌كند. ممكن است كوه نورد در فصل تابستان به فاصله يك يا دو روز از درون شهرهاي گرم به داخل دره‌ها و قله‌هاي پوشيده از يخچال‌هاي طبيعی و محيط‌ هاي سرد پا بگذارد و يا در زمستان از محيط سرد قابل تحمل به مناطق بسيار سرد و يخبندان برسد و فعاليت خود را نظير صعود به قله‌ها يا سنگ‌نوردي بر روي ديوارهاي سنگي و ديواره‌هاي يخي آغاز كند.

بنابراين حفظ گرماي بدن و جلوگيري از نفوذ سرما به داخل بدن از اصول حفظ و نگهداري سلامت بدن است. سرمنشأ بسياري از بيماري‌هاي كوهستان نظير ادم‌ريوي، ذات‌الريه، هايپوترمي و ... سرما است. در اين مقاله انجام بعضي از كارها براي حفظ گرماي بدن و بعضي از كارها براي جلوگيري از نفوذ سرما به داخل بدن در موقعيت‌هاي مختلف توصيه مي‌شود.

از آنجايي كه فصل زمستان نماد اصلي سرماست بيشتر توجه ما به اين فصل بوده و نمونه‌های ارايه شده نيز مربوط به اين فصل مي‌باشند هرچند كه سرماي شديد بعضي از مناطق در فصول ديگر هم وجود داشته و به زمستان ختم نمي‌شود.

-1 هنگام حركت و صعود
گرم بودن بدن مهم‌تر از گرم شدن در مقابل آتش است. بنابراين زماني كه احساس مي‌كنيد بدن شما سرد مي‌شود لباس مناسب بر پوشش قبلي اضافه كنيد و لباسي بپوشيد كه گرماي بدن شما را حفظ كند و سرماي محيط خارج نيز به بدن شما نفوذ نكند.

گرماي بدن از قسمت يقه ی لباس ‌ها و گردن به مقدار زيادي خارج مي‌شود پس با بستن زيپ لباس‌ها گرما را درداخل آنها حفظ كرده و از خارج شدن گرما و ورود هواي سرد به داخل لباس‌ها و در نهايت بدن جلوگيري نماييد. پارچه‌هاي نخي و كتاني بخار آب بدن را فورا جذب مي‌كنند و زماني كه اين نوع لباس‌ها در اثر فعاليت كوه‌نورد خيس مي‌شوند با كمي وزش باد عمل تبخير در آنها انجام مي‌گيرد و مقداري گرما را از محيط خود كه بدن انسان است مي‌گيرند.

بنابراين بدن احساس از دست دادن گرما يا احساس سرما مي‌كند. مدتي طول مي‌كشد تا لباس‌هاي نخي و مرطوب خشك شوند و به همان ميزان نيز بدن به مدت طولاني گرماي خود را از دست مي‌دهد. بنابراين سعي كنيد هنگام حركت، بدن بيش از حد معمول گرم نشود تا عرق كند زيرا پس از ايستادن لباس‌هاي خيس از عرق در اثر عمل تبخير گرماي بدن را مي‌گيرند و سبب سرد شدن بدن تا حد از كار افتادن و انقباض موقت عضله‌ها نيز مي‌شوند.

اگر هنگام حركت احساس گرما مي‌كنيد دكمه لباس يا زيپ لباس خود را باز كنيد تا قبل از گرم شدن بيش از حد، و عرق كردن بدن گرماي اضافي داخل لباس خارج شود و شما احساس راحتي كنيد. بيشترين گرماي بدن از منطقه سر برهنه خارج مي‌شود پس براي جلوگيري از اين عمل گذاشتن كلاه توصيه مي‌شود و اگر كلاهي باشد كه بتوان گوش‌ها را نيز بپوشاند بهتر است.

مواظب وزش باد باشيد. باد به سرعت گرماي بدن را خارج كرده و سرما ايجاد مي‌كند پوشش ضدباد يا بادگير از اين عمل جلوگيري مي‌كند بايد توجه داشت كه هرچه باد شديدتر باشد ميزان سرماي ايجاد شده روي بدن بيشتر خواهد بود. سعي كنيد لباس شما خشك باشد. لباس‌‌هاي خيس گرماي داخل لباس را زودتر از لباس خشك خارج مي‌كند. لباس بايد هواي داخل را خارج كند و به اصطلاح تنفس داشته باشد.

بنابراين در انتخاب لباس توجه به اين نكته بسيار مهم و ضروري است پوشيدن لباس‌هاي ضدآب در بارش‌ باران‌هاي سنگين مانع نفوذ آب مي‌شوند ولي از داخل عرق مي‌كنند ولي لباس‌هاي ضدباران و ضدباد كه مانع عرق كردن بدن مي‌شوند. در چنين مواقعي بهتر است از اين گونه لباس‌ها استفاده شود تا لباس‌هاي صددرصد ضدآب.

دستكش‌هاي چرمي گرم‌تر از دستكش‌هاي پشمي است و گرماي كمي از طريق دست و نوك انگشتان هدر مي‌رود اما دستكش چرمي حساسيت و مهارت انگشتان را كم مي‌كند و اين فقط در قسمت نوك انگشتان است كه در سنگ‌نوردي مهم است ولي در كوه‌نوردي تاثيري ندارد.

-2 هنگام استراحت
وقتي از حركت مي‌ايستيد فورا لباس گرم بپوشيد. صبر نكنيد تا پس از سرد شدن بدن لباس بپوشيد. حتما همراه خود لباس گرم داشته باشيد و زير كاپشن بپوشيد تا زماني كه كاپشن خود را درمي‌آوريد گرماي بدنتان خارج نشود. لباس‌هايي كه مي‌پوشيد بايد يك سايز بزرگ‌تر از معمول باشد و نبايد به بدن شما بچسبد.

جليقه‌هاي معمولي براي اين كار خيلي مناسب هستند. لباس‌هاي ضدباد، ضدآب و لباس‌هاي الياف مصنوعي ضدباد از ورود سرما جلوگيري مي‌كنند. پوشيدن حتي يك لباس پشمي روي لباس سرتاسري ضدباد نازك باز هم براي گرم شدن بدن مفيد است. از تنقلات گرمازا در تمامي مدت روز استفاده كنيد مانند كشمش، خرما، انجير، توت و ...  اين نوع تنقلات كوه‌نورد را گرم نگه مي‌دارند.

براي گرم شدن سريع و به دست آوردن انرژي از دست رفته از موادي كه داراي كربوهيدرات‌ها مي‌باشند بيشتر استفاده كنيد. اين نوع مواد سريعا عمل مي‌كنند و بهترين براي اين منظور مي‌باشند. ساندويچ‌هاي مربا بهتر از ساندويچ‌هاي پنير است. شكلات و آب ‌نبات بهتر از انواع چيپس است. نوشيدني گرم براي گرم كردن بدن خيلي لازم است و مي‌توان با حمل يك فلاسك مناسب در طول برنامه روزانه از چاي گرم، قهوه و يا كاكائوي گرم استفاده كرد.

مستقيما روي زمين سرد و خيس ننشينيد حتي زماني كه شلوار واترپروف بر تن داريد. با نشستن در محل‌هاي سرد مقدار زيادي گرماي بدن سريعا از بدن خارج مي‌شود. براي نشستن از يك زيرانداز ابر فشرده يا يك وسيله عايق يا لباسي كه دركوله داريد استفاده كنيد تا ضمن نرم بودن محل نشيمن گرماي بدن نيز خارج نشود.

در هواي توفاني استفاده از سرپناه به مقدار قابل توجهي از خارج شدن گرماي بدن جلوگيري مي‌كند، سرپناه‌ها، چادرهاي موقتي با گنجايش 2 تا 10 نفر نيز در گرم نگه داشتن بدن مفيد هستند. كوه‌نوردان و كوه‌پيمايان منفرد مي‌توانند با هم اقدام به برپاكردن چادر يا سرپناه بنمايند. دو نفر با همكاري هم مي‌توانند با استفاده از باتون کوه‌پيمايي يا باتون اسكي خود، به عنوان دو تيرك و مقداري پارچه يك سرپناه دونفره ايجاد كنند. اين نوع سرپناه‌ها گرم نيستند ولي درهر حال از سرمازدگي و عواقب حاصل از آن بهتر است.

-3 نگام برپايي چادر

توجه كنيد چادر خود را در قعر دره يا در پايين‌ترين نقطه منطقه برپا نكنيد زيرا هواي سرد مناطق اطراف به اين محل‌ها ريزش مي‌كنند و اين نقاط سردتر از مكان‌هاي ديگر خواهند بود. محل‌هايي كه رو به سمت شيب بالاي دشت يا دره است داراي هوايي كم و بيش بهتر از اعماق دره است. سعي كنيد در محلي چادر بزنيد كه در معرض وزش باد نباشد. محلي كه براي برپايي چادر انتخاب مي‌كنيد نبايد رو به پرتگاه باشد - محل چادر را در كنار ديواره‌هاي سنگي غيرريزشي يا انبوه درخت‌ها انتخاب كنيد تا در پناه آنها وزش باد اثر كمتري داشته باشد.

هنگام استراحت يا خواب يك بطري آب گرم مي‌تواند نوك پاهاي شما را گرم نگه دارد و گرماي بدن شما را حفظ كند ضمن آن كه همين بطري مي‌تواند در طي روز آب آشاميدني شما را تأمين كند. از كيسه خواب خود به عنوان يكي از اقلام پوشيدني و گرم‌كننده استفاده كنيد. زماني كه مي‌خواهيد استراحت كنيد و يا هنگام مطالعه در داخل چادر و حتي هنگام غذا پختن يا خوردن آن مي‌توانيد به داخل كيسه خواب خزيده و بدن خود را گرم نگه داريد.

براي آن كه قفسه سينه شما گرم بماند كيسه خواب را تا زيربغل بالا بكشيد و دهانه آن را جمع كنيد تا به پايين نلغزد. از كيسه خواب قبل از آن كه احساس سرما كنيد يا بدن شما سرد شود استفاده كنيد در اين حالت مقداري از گرماي بدن شما در داخل كيسه خواب باقي مي‌ماند. اگر احساس سرما مي‌كنيد با كمي قدم زدن يا دويدن گرماي بدن شما تأمين مي‌شود.

مقدار كمي سس تند و يا چاشني فلفل‌دار به غذاي خود اضافه كنيد اين سبب مي‌شود كه داخل بدن شما براي مدتي گرم شود ولي در استفاده از چاشني‌هاي تند نبايد افراط كرد. وقتي به محل استقرار چادر يا كمپ خود رسيديد توجه كنيد قبل از آن كه احساس سرما كنيد فورا لباس‌هاي خيس خود را با لباس‌هاي خشك عوض كنيد. دقت كنيد! لباس‌هاي زير خيس بايد حتما عوض شود.

زير پيراهن پشمي خشك، پوست بدن را زودتر گرم مي‌كند ولي آن را روي زيرپيراهن نخي خيس نپوشيد. سعي كنيد غذاي گرم بخوريد يا از آشاميدني‌هاي گرم نظير چاي گرم - قهوه و كاكائوي گرم استفاده كنيد تا بدن شما در طول شب گرماي خود را بيشتر حفظ كند. غذاهايي كه داراي چربي مي‌باشد بدن را به تدريج گرم مي‌كند در صورتي كه كربوهيدرات‌‌ها نظير آب‌نبات و قند و ... بدن را فورا گرم مي‌كند اما مدت آن طولاني نيست.

-4نگام استراحت درشب
اگر هنگام استراحت در شب احساس سرما كرديد لباس‌هاي خشك مثل كلاه، جوراب پشمي و لباس پشمي اضافه بپوشيد. تنقلات مثل كشمش، خرما و غيره كمك مي‌كند بدن شما مدتي گرم بماند. خوراكي‌هاي كربوهيدرات‌دار نظير شكلات و آب ‌نبات و ميوه‌هاي خشك مانند توت و انجير و غيره مي‌تواند بهترين خوراكي براي گرم كردن بدن شما باشد.

انجام ورزش‌هاي سبك مي‌تواند بدن شما را گرم نگه دارد. مي‌توانيد در داخل كيسه خواب انجام حركات موزون عضلاني و يا منقبض و آزاد كردن عضلات خود مقداري گرما در بدن خود ايجاد كنيد حتي مي‌توانيد در داخل كيسه خواب با حركات پرس‌هاي بدن به وسيله دست‌ها و پاها، بدن خود را گرم نگه‌ كنيد.

با قرار دادن لباس‌های بیشتر و چيزهايي نظير آنها در اطراف كيسه خواب مانع نفوذ سرما به داخل كيسه خواب شويد ولي از قرار دادن پوشش‌هايي كه هوا از آن عبور نمي‌كند برروي كيسه خواب اجتناب كنيد زيرا اين نوع پوشش‌ها مانع تنفس كيسه خواب شده و بخار بدن را در داخل كيسه خواب محبوس مي‌كند و بدن عرق مي‌كند. نظير پارچه‌هايي كه براي حفاظت از باران از آن استفاده مي‌شود.

هنگام شب يك فانوس شمعي در داخل چادر روشن كنيد تا ضمن آن كه محل را روشن نگه مي‌دارد گرما نيز ايجاد مي‌كند. از يك چادر دو تا سه نفره استفاده كنيد. يك چادر را دو يا سه كوه‌نورد بيشتر از يك نفر گرم مي‌كنند. پس سعي كنيد در برنامه‌هاي گروهي از چادرهاي يك نفره كمتر استفاده كنيد.

اگر كيسه خواب شما كوتاه‌تر از بدن شماست مي‌توانيد از لباس‌هاي اضافي خود به عنوان بالش استفاده كنيد ضمن آن كه سر و بالا تنه شما نيز گرم مي‌ماند. بنابراين اگر كيسه خواب تا نزديك شانه‌هاي شما برسد كافي است و از لباس‌هاي اضافي مي‌توانيد براي قسمتي از بدن كه بيرون كيسه خواب قرار دارد استفاده كرده و با پوشيدن آنها از نفوذ سرما جلوگيري كنيد.

از زيراندازهاي ضخيم و ابرهاي فشرده براي خوابيدن روي زمين‌هاي يخ‌زده و خشك و يا پوشيده از برف و يخ استفاده كنيد. اگر هنگام شب احساس سرما كرديد با اضافه كردن لباس‌هاي پشمي غير قابل استفاده بر ضخامت زيرانداز اضافه كنيد تا سرماي كمتري به داخل كيسه خواب نفوذ كند.

-5 هنگام بيدار شدن صبح روز بعد
صبح روز بعد و پس از بيدار شدن سعي كنيد ابتدا لباس‌هاي گرم و خشك خود را در داخل كيسه خواب گرم كنيد و سپس آنها را بپوشيد. هنگام شب لباس‌هاي مرطوب از تعريق بدن خود را داخل كيسه خواب قرار دهيد تا آنها درطول مدت شب خشك و گرم شوند پس از پوشيدن لباس از كيسه خواب خارج شويد.

در مناطقي كه تماماً پوشيده از برف مي‌باشد و دماي صبحگاهي چندين درجه زير صفر است نبايد بدن را مستقيماً در معرض سرماي صبحگاهي قرار دهيد زيرا سبب سرد شدن مجراهاي تنفسي و ريه‌ها و ديگر اعضاي بدن مي‌شود كه عواقب آزار دهنده‌اي به همراه خواهد داشت. رعايت نكات فوق كمك مي‌كند تا كوه‌نورد هنگام اجراي برنامه‌هاي زمستاني يا اجراي برنامه در مناطق سردسير و پوشيدن از برف ايمني بيشتري برخوردار شود. 

منبع: کویرها و بیابان های ایران  -  گردآوری: مهدی هاشمی / ویرایش و بازنگری: شاهین صفوی - برداشت از وبلاگ همنورد