۱٫ انسولین مورد نیاز و قرص مصرفی برای تمام مدت برنامه کوهنوردی

۲٫ سرنگ های تزریق انسولین را همراه خود ببرید

۳٫ در صورتی که گلوکومتر دارید، لانست (تیغ مخصوص) برای نمونه گیری و نوارهای آزمایش قند خون

۴٫ نوارهای آزمایش قند و کتون ادرار

۵٫ قند حبه ای، نبات، بیسکویت و آب میوه و هر ماده غذایی کربوهیدرات دار برای درمان کاهش احتمالی قند خون

۶٫ میان وعده های مناسب برای چند روز برنامه کوهنوردی (مانند میوه و ساندویچ کوچک)

۷٫ سایر داروهای مصرفی

همیشه مقداری انسولین و قرص خود را به صورت اضافی در جای جداگانه ای همراه داشته باشید تا در صورت گم کردن سایر وسایل دچار مشکل نشوید. در صورتی که در طی برنامه های کوهنوردی دچار تهوع و استفراغ (بیماری حرکت) می شوید، از پزشک خود بخواهید داروی لازم را برایتان تجویز کند.

نگهداری و حمل انسولین در برنامه های کوهنوردی:

انسولین را تا یک ماه در دمای طبیعی اتاق می توان نگهداری کرد، از این رو در یک برنامه کوهنوردی و عزیمت به ارتفاعات نیازی به نگهداری انسولین در یخچال نیست. در طی برنامه مراقب باشید که شیشه انسولین در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرد. بهتر است انسولین درتاریکی نگهداری شود.

انسولین در اثر حرارت زیاد یا یخ زدن صدمه می بیند، به همین علت نباید انسولین در طی برنامه های کوهنوردی یخ بزند و این بیشتر در برنامه های کوهنوردی زمستانه باید مورد توجه قرار گیرد.

در صورت فاسد شدن انسولین، نوع شفاف آن (کریستال)کدر می شود و نوع شیری رنگ (ان پی اچ) نیز یکنواختی خود را از دست می دهد و به صورت دانه دانه به دیواره شیشه می‏چسبد. اگر انسولین در معرض نور خورشید قرار گرفته باشد، گاه تغییر رنگ قهوه ای نشان میدهد که در این موارد نباید از آن استفاده کنید.

در طی برنامه های کوهنوردی بهتر است انسولین را در کیف کمری خود حمل کنید نه در کوله پشتی خود که پر از لوازم کوهنوردی می باشد و باید داروهای یک بیمار انسولینی همیشه در دسترس باشد.

تغذیه مناسب برای بیماران دیابتی در کوهنوردی:

ورزش کوهنوردی یا افزایش سایر فعالیت ها جسمی طی برنامه های کوهنودری ممکن است باعث کاهش قند خون شود. از سوی دیگر تنش (استرس و هیجان برنامه ها) در در ورزش کوهنوردی و یا هر ورزش هیجان انگیز بیشتر ممکن است باعث افزایش قند خون گردد. در صورت امکان قند خون را با فواصل کمتری وارسی (چک) کنید.

مقادیر زیادی غذاهای حاوی کربوهیدرات را به صورت بسته بندی در کیف کمری و کوله پشتی خود داشته باشید به گونه ای که به راحتی در دسترس باشد. به خاطر داشته باشید که همیشه برنامه های کوهنوردی طبق برنامه پیش نمی رود. ممکن است ساعتها در در یک منطقه معطل بمانید(خصوصا در برنامه های زمستانی) یا دچار مشکلات دیگر در طی مسیر شوید، بنابراین هرچه میان وعده های مناسب با خود بردارید کمتر دچار عارضه خواهید شد.

از مصرف نوشیدنی های شیرین شده جز در مواقع افت قند خون خودداری کنید.

در برنامه ها بهتر است از غذای معمولی استفاده کنید و سعی نکنید از غذای دیابتی نمایید زیرا غذای معمولی اغلب مناسب بوده، در حالی که غذای دیابتی ممکن است کربوهیدرات کمی داشته باشد.

مراقبت از پاها

با توجه به اینکه پاها مهمترین اندام و عضو کوهنورد در فعالیت های ورزشی کوهنوردی است در صورتی که خونرسانی به پاها خوب بوده و مشکل خاصی ندارید کافی است فقط به صورت روزانه و هر شب در پناهگاه یا چادر پاهایتان را وارسی کنید. اگر قصد دارید برای ورزش کوهنوردی خود کفش جدیدی بخرید، مواضب باشید که کاملاٌ راحت و اندازه باشد و قبل از شروع برنامه اصلی آن را امتحان کنید. از آفتاب سوختگی به ویژه در پا جلوگیری کنید.

اگر پاهایتان اختلال خونرسانی داشته یا احساس بی حسی دارید علاوه بر رعایت نکات فوق، به خاطر داشته باشید که:

اگر پوستتان خشک است از کرم مرطوب کننده استفاده کنید؛ به پاشنه پاها دقت خاصی داشته باشید، اگر پاهایتان عرق می کنند، با دستمال یا پنبه آنها را خشک کنید، بعد از تماس با آب نیز پاها را خشک نمایید (به ویژه لای انشگتان را). هر روز پاهایتان را از نظر وجود زخم، تورم یا تغییر رنگ معاینه کنید. در صورت وجود هر مشکل به پزشک خود اطلاع نمایید(می توانید از مشاوره های پزشکان انجمن پزشکی کوهستان ایران استفاده نمایید). هر تاول کوچک، بریدگی یا خراشیدگی را با ماده ضدعفونی کننده تمیز و پانسمان کنید. سعی کنید پاهایتان در معرض سرمازدگی قرار نگیرد.

کوهنوردی در مناطق خیلی گرم:

در کوهنوردی به مناطق خیلی گرم بهتر است انسولین در جای خنک نگهداری شود. در این شرایط می توانید از کیسه یخ و یا فلاسک حاوی یخ استفاده نمایید. در این موارد از تماس مستقیم انسولین با یخ جلوگیری کنید. می توانید شیشه انسولین را از جعبه مقوایی خارج و در یک پارچه مرطوب بپیچید. در صورت عدم دسترسی به این وسایل انسولین را در پارچه خیسی گذاشته و با خود حمل کنید. اما به خاطر داشته باشید حتی در مناطق کوهستانی خیلی گرم می توان انسولین را تا شش ماه نگهداری کرد اما ممکن است اثر دارو کاهش یابد که در این صورت با اندازه ‏گیری قند خون می توانید به اثر انسولین مصرفی پی ببرید.

در آب و هوای خیلی گرم انسولین از محل تزریق سریعتر جذب می شود، از این رو باعث افت قند خون می گردد، بنابراین قند خون خود را به طور مرتب وارسی کنید. هیچگاه مدت طولانی در آفتاب نمانید.

دراز کشیدن طولانی در زیر آفتاب ممکن است قند خونتان را بالا ببرد. اگر قند خونتان بالاست، ممکن است با حضور در یک منطقه گرم سریع آب بدن خود را از دست بدهید. از این رو حتماٌ مقدار زیادی مایعات غیرشیرین بنوشید. جهت جلوگیری از آفتاب سوختگی، از کرم های ضدآفتاب استفاده نمایید.

کوهنوردی در فصل زمستان:

در آب و هوای خیلی سرد، انسولین کندتر جذب می شود. انرژی مورد استفاده در هنگام لرزیدن در هوای سرد باعث افت قند خون می شود.

اگر برنامه کوهنوردی در فصل زمستان دارید و اشکال خونرسانی یا بی حسی در پا احساس کردید حتماٌ مراقب یخ زدگی موضعی پاهای خود باشید. نوارهای آزمایش قند خون را در دمای مناسب قرار دهید چرا که در هوای سرد ممکن است قند خون را به طور کاذب کمتر از معمول نشان دهند.

در صعودهای اکسپدیشن:

حضور در تیم های اکسپدیشن مشکل خاصی ایجاد نمی‏نماید ولی باید در این برنامه ها به دلیل تغییر ساعات روز، باید مصرف انسولین و قرص در صورت لزوم تغییر یابد.

در صورتی که اختلاف ساعت کشور مقصد با کشور خودمان کمتر از ۴ ساعت باشد (از جمله سفر به کشورهای پاکستان و ترکیه، کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و…) به تغییر خاصی نیاز نیست.

دقت کنید که در مسافرت به کشورهای شرق(نپال و هند) روزها کوتاهتر می شود و مقدار انسولین و کربوهیدرات مورد نیاز کاهش می یابد اما در مسافرت به غرب روزها طولانی تر می گردد و ممکن است شما به وعده غذای اضافی و انسولین بیشتری نیازمند باشید.

اغلب غذاهایی که در هواپیما در هنگام عزیمت به کشور مقصد داده می شود کافی است ولی بهتر است چند میان وعده همراه داشته باشید تا در صورت تأخیر در زمان ارائه غذا، آنها را مصرف نمایید.

بیمار شدن حین برنامه های کوهنوردی:

در صورت بروز بیماری حاد ممکن است قند خون افزایش یابد، بنابراین در این موارد اندازه گیری قند خون ضروری است. اگر بیماری شما ۲-۱ روز طول کشیده یا همراه با استفراغ و اسهال باشد، ممکن است نیازمند تغییر درمان قبلی یا داروهای اضافی باشید. در این موارد حتماٌ کتون ادرار را نیز (اگر وابسته به انسولین هستید) بررسی کنید. در صورت وجود کتون در ادرار، سریع به پزشک خود اطلاع دهید طی دوره بیماری به هیچ وجه نباید مصرف انسولین یا قرص را قطع نمایید. در صورت وجود بی اشتهایی و یا استفراغ(که میتواند همزمان با حضور در ارتفاعات هم ایجاد شود)، مواد غذایی را به صورت مایعاتی مانند سوپ، آب میوه، یا شیر جایگزین کنید تا دچار کاهش قندخون نشوید. برای جلوگیری از اتلاف آب بدن مقدار فراوانی مایعات بدون قند بنوشید.

رانندگی و دیابت

در مورد رانندگی بیماران دیابتی منعی وجود ندارد اما به منظور حفظ سلامت خودتان و نیز افراد جامعه رعایت نکات زیر ضروری است:

۱- هنگام دریافت گواهینامه رانندگی، حتماٌ بیماری خود را ذکر کنید. همچنین در زمان بیمه کردن خودروی خود، طرف قرارداد بیمه را نیز از این امر مطلع سازید.

۲- بیماران دیابتی وابسته به انسولین نمی توانند به عنوان راننده در مدت زمان های طولانی فعالیت نمایند.

۳- مراقبت های لازم برای پیشگیری از کاهش قندخون طی رانندگی را رعایت کنید.

۴- بیماران دیابتی درموارد زیر نمی توانند رانندگی کنند:

الف) حملات شدید یا مکرر افت قندخون

ب) نداشتن علامتهای هشدار دهنده افت قند خون

ج) عدم توانایی در درمان سریع افت قندخون یا عدم مراجعه منظم به پزشک جهت کنترل قند خون(در مناطق کوهستانی معمولا پزشک همراه شما نیست)

د) آسیب های چشمی ناشی از دیابت مانند کاهش دید

ه) آسیب شدید عصبی ناشی از دیابت

به منظور پیشگیری از افت قندخون در حین برنامه های کوهنوردی، رعایت نکات زیر توصیه می شود:

۱٫ اگر انسولین مصرف می کنید قبل از شروع برنامه غذا یا میان وعده خود را مصرف نمایید و در صورت امکان (در دسترس داشتن گلوکومتر) قند خونتان را بررسی کنید.

۲٫ در برنامه های کوهنوردی هر دو ساعت توقف کنید و میان وعده خود را مصرف نمایید.

۳٫ هیچگاه در زمانی که وضعیت کنترل قندخون تان ثابت نیست به کوهنوردی نپردازید. پس از انجام ورزش یا فعالیت جسمی بیش از معمول که قندخون پایین می افتد یا هنگام غروب که از برنامه بر می گردید، نمونه چنین زمان هایی هستند.

۴٫ هیچگاه در برنامه های کوهنوردی عجله نکنید.

۵٫ همیشه همراه خود مواد غذایی مانند قند، نبات، بیسکویت یا آب میوه داشته باشید.

۶٫ هرگاه متوجه نخستین علامتهای کاهش قندخون شدید، به سرعتبرنامه کوهنوردی خود را  متوقف کنید و مواد غذایی کافی میل نمایید تا علامت ها از بین بروند. (حداقل ۲۰ دقیقه بعد یا پس از رسیدن قندخون به بالای ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر)

۸٫ هیچگاه الکل ننوشید. مصرف الکل علاوه بر کاهش تمرکز در تمام افراد(در برنامه های کوهنوردی خطرناک است)، در فرد دیابتی می تواند افت شدید قندخون ایجاد نماید.

منبع : انجمن پزشکی کوهستان ایران – دکتر حمید مساعدیان

عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی

با تشکر از مرکز تحقیقات دیابت ایران